Haberlerde ve sosyal medyada sık sık karşımıza çıkan Pantsir-S1, (NATO kodu: SA-22 Greyhound), kısa ve orta menzilli karadan havaya füze ve topçu sistemidir. Özellikle Suriye’de Bahar Kalkanı Harekatı kapsamında Beşşar Esad güçlerine ait 8 adet – Suriye’de bilinen toplam 11 adet Pantsir-S1 vardır – Pantsir-S1 hava savunma sistemini SİHA’lar ile vurmamız, kamuoyunda büyük ses getirmişti. Suriye’nin ardından Libya’da da Türkiye’nin desteklediği meşru hükümetin, Birleşik Arap Emirlikleri tarafından gönderilmiş olduğu düşünülen Hafter’e ait Pantsir-S1 sistemlerini de bir bir SİHA’lar ile avlaması ve Vatiyye Hava Üssü’nün ele geçirmesi, konuya olan ilgiyi tavan seviyeye çıkarmış durumda.
Bu yazımızda, Rus Pantsir kısa ve orta menzilli karadan havaya füze ve topçu sisteminin teknik özelliklerini ve Suriye/Libya serüvenlerini irdeleyeceğiz.
Pantsir-S1; askeri, endüstriyel ve idari tesislerin, uçaklara, helikopterlere, hassas mühimmatlara, seyir füzelerine, SİHA ve İHA’lara karşı hava savunması sağlamak üzere tasarlanmıştır. KBP Instrument Design Bureau tarafından geliştirilen bu sistem, 2K22 Tunguska (NATO Rapor Kodu: SA-19 / SA-N-11)’nın bir başka gelişmiş halidir. Hedef tespiti ve hedef takibi için dual radar mimarisine sahiptir.
1990 yılında Tunguska M1’in bir devamı olarak geliştirme çalışmaları başlamıştır. İlk prototip 1994 yılında tamamlanmış ve MAKS (Rusya’daki askeri teknoloji fuarı)’nda sergilenmiştir. Program, kısa süre sonra finansal zorluklar yüzünden birtakım zorluklara ev sahipliği yapmıştır. Ancak KBP, kendi fonlarını kullanarak programın geliştirilmesine devam etmiştir. Bu durum, hem taretin hem de radar sistemlerinin yeniden tasarlanmasına ve eski Tunguska ekipmanlarının çıkarılmasına neden olmuştur.
1994 yılında tasarımı tamamlanan bu sistem, iki ila üç operatörlü; tekerlekli, paletli veya sabit, kısa ila orta menzilli, yer tabanlı bir hava savunma sistemi olarak ortaya çıktı. Hava savunması için gerekli mühimmat ve ekipmanları, otomatik uçaksavar silahlarından, radar ve optik hedef izleme sistemlerinden ve radyo komuta rehberliğine sahip yerden havaya füzelerden oluşur.
Pantsir kendine özgü 2 ana radara sahiptir. Bu radarlardan ilki, çift dalga bandında çalışabilen EHF (Extreme High Frequency) ve UHF (Ultra High Frequency) bantlarında çalışabilen hedef tespit radarı (1RS2-1E)’dır. Sistemin arka kısmında ise erken uyarı radarı (RS1-E1) yer almaktadır. Radar kesit alanı (RCS – Radar Cross Section) 2 metrekare olan hedefler için yaklaşık tespit etme mesafesi 32-36km’dir. Takip mesafesi ise 24-28 km’dir.
Atış kontrol sistemi, bahsedilen radarların yanı sıra dijital sinyal işleme ve otomatik hedef takibi olmak üzere uzun dalga termal görüntüleme yapabilen elektro-optiklere ve kızılötesi yön bulucuya sahiptir.
Füzeler:
Pantsir-S1, 12 adet 57E6 füzesi taşıyabilmektedir. Bu füze, radyo/optik komuta güdümlü karadan havaya bir füze olup, iki aşamalı katı yakıt ile itki gücüne sahiptir. Birçok karadan havaya füzelerde olduğu gibi iki adet ayrı tüp bulunur. İlk ateşlenen tüp sayesinde füze namludan yüksek ivme ile dışarı çıkar daha sonra ise hedefe doğru yol alırken ikinci tüp devre girer. Bu füzenin üç adet varyantı bulunmaktadır. Bunlar 57E6,57E6-E,57E6-YE ‘dir. Fırlatma ağırlığı 74 kg olup uzunluğu yaklaşık 3,16 metredir. Çapı ise 76mm ila 90 mm arasında değişmektedir. Savaş başlığı olarak ise 20 kg civarında ağırlığa sahip olan sürekli çubuk (continius-rod warhead) savaş başlığını kullanmaktadır. Füzenin ulaştığı maksimum hız 3,8 mach‘tır. Bu füzeler araç hareket ederken de fırlatılabilmektedir.
Otomatik top:
Pantsir-S1 üzerinde iki adet bulunan 2A38M otomatik topu, 30mm çapında olup HE (yüksek patlayıcı) mühimmatı kullanmaktadır. İsteğe bağlı olarak AP (zırh delici) mühimmat da atabilmektedir. Maksimum atış hızı dakikada 2500 atıştır. Maksimum menzili ise 4 km kadar olsa da etkili vuruş menzili yaklaşık 2 kilometredir. Topun yaratacağı geri tepmenin etkilerini indirgeyebilmek için araçta 4 adet hidrolik kriko bulunmaktadır.
Pantsir bulunduğu durum ve şartlara göre 4 farklı modda çalışabilir. Bu modlar ise şöyledir;
1-) Single Mode: Bu mod modern savaşlarda pek tercih edilmese de bulunan ortamda katmanlı hava savunma ağınız yok ise alçak-orta irtifa hava araçlarına karşı kullanılabilir.
2-) Within a Battery Mode: Birden fazla Pantsir hava savunma sisteminin kendi arasında oluşturduğu iletişim moduna verilen addır. Bu modda bir adet savunma sistemi ana kumanda merkezi durumuna gelir ve diğer Pantsir araçları ana sistemden gelen emirlerle düşman hedeflerini tespit ya da imha eder.
3-) With a Command Center Mode: Komuta merkezi Pantsir hava savunma sistemine yahut sistemlerine gerekli bilgileri verir ve düşman hedefi tespit edilip imha edilir.
4-) Within a Battery with Command Post and Early Warning Radar Mode: Özellikle katmanlı hava savunma sistemlerinde sıkça duyulan erken tespit radarları, Pantsir hava savunma sisteminin bir parçası olmasa bile aralarındaki veri iletimi sayesinde Pantsir’in üzerinde bulunan bir radarın göremeyeceği bir hedefi görmesini sağlar. Bu sayede düşman hedefi işaretlenir ve imha edilir.
5-) Automatic Mode: Bu modda Pantsir hava savunma sistemine daha önceden girilen belirli izinler, komutlar ve emirler sistem algoritması ile işlenir ve bu emir ve komutlar sistem tarafından otamatik yerine getirilir.
Varyasyonlar:
Pantsir sisteminin birden fazla, farklı varyasyonları mevcuttur. Bu varyasyonlar arasında büyük farklılıklar vardır.
Pantsir-S1:
2008-2013 ve 2019 için planlanan en çok üretilmiş versiyonudur.
Pantsir-S1M:
Şubat 2019’dan beri geliştirilen bu sisteme, standart sistemden farklı olarak 40 adet hava aracını aynı anda takip edebilecek yeni bir radar ve aynı anda 4 adet hava aracına angaje olabilecek EHF ateş kontrol radarı entegre edilmiştir. Bu sistem, 57E6M-E tipi karadan havaya füze kullanmakla birlikte füzenin savaş başlığı 20 kilogramdan 25 kilograma çıkarılmıştır.
Pantsir-M/EM:
Pantsir-S1’in deniz versiyonudur. Üzerinde Gsh-6-30K 30mm’lik iki adet top bulunmaktadır. Genellikle Karakurt sınıfı gemilerde bulunana bu sistem 12 adet 57E6-E füzesi atabilmektedir. Amerikan CIWS sistemi ile aynı görevleri icra etmek üzere tasarlanmıştır.
Pantsir-S2/S2M:
Yeni izleme radarı, gelişmiş özelliklere ve menzile sahip iki yüzlü radar içerir. Cezayir ve Rusya envanterinde bulunmaktadır. Pantsir-S2 üzerinde S1’den farklı olarak SOTS-S çift dalga bandı arama radarı mevcuttur.
Pantsir-SM:
Bu varyant, S1 varyantının hedefi algılama menzilinin 40-75km ve etkili vurulabilir mesafenin ise yaklaşık 20-40km arttırılmış halidir.
Pantsir-SA:
Çok soğuk koşullarda çalışmaya uygun olarak tasarlanmış bu modelde S1 varyantına göre sadece topu yoktur. Bilinenin aksine Kamaz kamyonlarına ve GM şaseli araçlara monte edilmemiştir. Sovyetler Birliği döneminde geliştirilen çok eklemeli paletli bir taşıyıcı olan Vityaz DT-30PM üzerine monte edilmiştir.
Türk savunma sanayii şirketleri tarafından geliştirilen elektronik harp / elektronik destek sistemleri ile silahlı insansız hava araçları, Suriye ve Libya bölgesinde, son 4-5 ay içerisinde 20 civarı Pantsir sistemini imha etmiştir. Ayrıca Pantsir sistemleri, Hmeymim Hava Üssü’ne yönelik saldırılar esnasında da iyi bir performans sağlayamamıştır. Buradan hareketle, Pantsir Hava Savunma Sistemi’nin kullanıma alındığı yıllarda iyi bir kısa/orta menzilli hava savunma sistemi olsa da modern muharebe sahasının şartlarına uygun olarak modernize edilmediği sonucuna varabiliriz. Halihazırda elektronik-harp koruması iyi olmayan bir hava savunma sisteminin, muharebe sahasında tutunması oldukça zordur.
Tabi ki bahse konu ülkelerde, “Single” olarak çalışması da büyük bir dezavantajdır.
Kaynak: SavunmaSanayist 21.05.2020
