Bir gün yolunuz Muğla’ya düşerse, şehrin girişinde çift kanatlı bir uçağın replikasını göreceksiniz. İki kanadı tellerle tutturulmuş, ahşap gövdeli, bez kaplama bir uçak… İşte bu model, Kurtuluş Savaşımızın efsanelerinden “İsmet Tayyaresi”ni sembolize eder…
Neydi bu uçağı diğerlerinden farklı kılan? Gelin sizi 1921 yılının sıcak Temmuz ayına götürelim. Kurtuluş Savaşı’nın nasıl zorluklarla kazanıldığını bir kez daha hatırlayalım…
Milli Mücadele’nin en kritik günleri. Yunan, batı cephesinde ilerlemekte. Ankara’nın hedefi ise bir an önce düzenli ordu ile bu ilerleyişi durdurabilmek. Mustafa Kemal Paşa liderliğinde Türk halkı varıyla yoğuyla çalışıyor. Ama en büyük eksiklik uçak. Bir avuç havacı uçak arayışında. Çünkü hava kuvvetlerimizin tek uçağı var…
İşte o günlerde Aydın Söke’den haber gelir. Yunan Hava Kuvvetleri’ne ait İngiliz yapısı De Havilland DH-9 tipi uçak Söke’ye mecburi iniş yapmıştır. Türk Jandarması ve bölgedeki İtalyan güçleri hemen uçağa el koymak üzere Söke’ye gider. Gergin tartışmalardan Türk Jandarması galip çıkar. Uçağa el konulur.
Kahraman Havacılarımız Vecihi Bey ve Hamdi Bey’in gözetiminde DH9 sökülür. Hemen devreye Muğla Belediye Başkanı Ragıp Zorba ile Ankara’daki Muğla Mebusları girer. Uçak gizlice Muğla’ya götürülür. Mecburi iniş ve sonrasında taşıma sırasında DH9’un tekerlekleri, kanatları ve motoru hasar görmüştür.
Muğla’da marangoz Mehmet Köseoğlu, Tüfekçi Emir Bekiroğlu, Sadık Aral ile Demirci Madanın Salih ve makinist Eşref ustanın çabaları ile kısa sürede DH9 uçuşa hazırdır. Ama en büyük sorun yeni motor ve uçan yakıtıdır. İtalyanlardan sağlanan motor ve yakıt ile 19 Ağustos 1921’de ilk uçuş Vecihi Bey tarafından yapılır.
Uçuş öncesinde Türk havacılığının efsane ismi Vecihi Bey “Allah korusun” diyerek uçağa İsmet adını verir. Kanat tellerine mavi boncuk bağlar…
Sonuç gayet iyidir. Vecihi Bey uçağı 21 Ağustos’ta Akşehir’e, 23 Ağustos’ta Batı Cephesi Komutanlığının talimatı ile Ankara’ya gelmiştir.
Ankara havaalanında uçağın kuyruğu ve gövdesinin her iki yanına Türk Tayyaresi olduğunu gösteren işaretleri çizilir.
İsmet Tayyaresi, 24 Ağustos sabahı Ankara’dan havalanarak Sakarya Savaşına katılmak üzere Malıköyü’ne gider. 2. Tayyare Bölüğüne katılır.
Türk Hava Kuvvetleri’nin Sakarya Savaşı’nda işte iki tayyaresinden biri de İsmet’tir. Savaş boyunca 28 uçuş yapar.
Ardından görevine devam eder. Büyük Taarruz ile başarılara imza atar. 9 Eylül 1922 tarihinde ordularımız İzmir’i geri aldığında Seydiköy yani bugünkü Gaziemir’e uçurulur. Artık bir eğitim uçağı olmuştur. Burada el konulan Yunanlıların aynı tip 3 uçağı ile birlikte 1925 yılına kadar uçar. Nice pilotun yetişmesine katkıda bulunur…
Ne yazık ki İsmet uçağı günümüze ulaşamadı. Ama anısının yaşatılması için Muğla Büyükşehir Belediyesi 2008’de önemli bir adım attı. Uçağın birebir modelini hazırlattı… Milli Mücadele ruhunun gelecek nesillere tanıtılması için İsmet Tayyaresi Muğlalıları kentin girişinde selamlıyor…
http://www.kokpit.aero/ 30.08.2019
