Hafta içinde Paris Airshow’daydım. Türk Havacılık Uzay Sanayi AŞ’nin (TUSAŞ) fuarda Milli Muharip Uçak / TF-X’i dünyaya tanıtması önemli bir gelişmeydi. Böyle bir proje için yola çıkmak bile başlı başına bir olay. Türkiye için önemli, dünya havacılığı içinse anlamlı bir hadise oldu. Zira fuarın gözde askeri projelerinden biriydi.
Önceki hafta da Japon Havayolları JAL’in ilk Airbus uçağını, A350-900’ü teslim aldığı tören için Fransa’daydım. Airbus üretim hattını bir kez daha gezdim. Henüz o cephede, üretim anlamında mutfaktan bahsedeceğim farklı bir şey yok.
Boeing sıkıntılı zamanlar geçirirken, Airbus atılımdaydı. Nitekim tek koridorlu uzun menzilli en yeni modellerini de Paris’te tanıttılar. Havacılık dünyasının ilgiyle karşıladığı, hatta beklediği bir uçak modeliydi. Zira daha önce bazı havayolları ihtiyaçları sebebiyle üreticilere özel dizaynla tek koridorlu, uzun menzilli uçak ürettiriyorlardı. Artık siparişle bu modele kavuşacaklar. İlk adımı da Airbus attı. Yeni dünyada insanlar beklemeden, mümkünse aktarma yapmadan uçmak istiyor. Talepler de yeni modelleri doğuruyor.
Türk Hava Yolları da Afrika uçuşları için Boeing’den 737 serisini uzun menzilli yapmasını istemişti. THY’nin, Boeing’e özel tasarlattığı tek koridorlu, yolcu kapasitesi 151 ile 169 arasında değişen 737- 900 ER uçaklarıyla ticari olarak verimli uçuşlar gerçekleştirmeye başladı. Afrika başarısının bir sebebi bu modeldir.
Çift koridorlu, uzun menzilli büyük uçaklarla, Afrika gibi yolcusu fazla olmayan hatlarda ticari açıdan verimli uçuşlar yapılamadığı için THY bu modeli tasarlattı. Başka uygulamalarda var. Ama Airbus, bu ihtiyacı görerek özel bir model geliştirdi; A321 XLR. Teslimatlarına 2023’te başlanacak ve 8 bin 700 km menzile sahip olacak. Böylece yolcu yoğunluğu az hatlarda, ticari verimliliği olan uçuşlar artacak. Büyük havalimanlarının (HUB) yükü hafifleyecek.
Paris’te alınan yaklaşık 400 adetlik uçak siparişinin çoğunluğu tek koridorlu A320 ve A321neo ailesi. Daha dikkat çeken hususu ise bazı siparişlerin A321XLR modellerine dönüştürülmesiydi.
9 yolcu ile bin km
Gelelim bu fuarda teknolojik olarak etkilendiğim, gelecek gördüğüm uçağa. Paris Airshow’da TUSAŞ’ın şalesinin hemen karşısında, Hürjet, ANKA, Gökbey, TF-X’in sergilendiği statik alanın hemen yanı başında ilginç tasarımıyla ‘Eviation Alice’ dikkat çekiyordu. İsrailli Eviation şirketinin, Alice ismini verdiği ilginç tasarımlı, 3 motorlu, geniş pencereli, 9 yolcu kapasiteli yeni modeli, bölgesel ve tam elektrikli uçak olarak tasarlanmış.
Yaklaşık 1.050 kilometre menzile, 10 bin feet yükseklikte, saate 450 km hızla uçabilecek. Tek şarjla 2 saatin üstünde havada kalabilecek. Dünyanın ilk elektrikli yolcu uçağı olacağı iddiasıyla da çalışmalarını devam ettiriyor. Sertifikasyon süreçlerini tamamlayarak 2021’de hizmete girmesi bekleniyor.
Yaklaşık 2 yıl önce böyle bir proje açıklandığında hem fazla dikkate alınmamış, hem de bu kadar kısa sürede mesafe kat edeceği tahmin edilmemişti. Çünkü elektrikli uçaklarla ilgili çok çalışma vardı, ama kısa sürede bunun bölgesel çaplı bir yolcu uçağına dönüşeceğini kimse beklemiyordu. “Dünyanın ilk elektrikli yolcu uçağını biz yapacağız.” İddialarının arkasında durmuş, uçağı fuar alanına getirmişlerdi.
Elektrikli uçak meselesi tüm sektörün gündeminde olan bir konu. Verimli, güçlü, elektrikli motorlar ve onları besleyecek, ihtiyaçlarını sorunsuz karşılayacak batarya teknolojileri kilit noktaydı. Hatta işin en hassas yeri batarya olduğu için çalışmalar bu tarafta daha yoğun. Devasa lityum-iyon bataryaların küçültülüp, kapasitelerinin artırılması için çalışılıyor.
Kanat uçlarında ve gövdenin kuyruk bölümünde yer alan üç adet pervane ile uçacak olan Eviation Alice’in tasarımı da ilginç. Bölgesel pazara hitap eden model ilk siparişlerini ABD’de almış. Alice’in şu an gündemde olan ilk modeli 2022 yılına kadar yolculu uçuşlara başlaması planlanıyor. Bu gelişme belki gelecek yıllarda uzun mesafeli uçuşlara da ciddi katkı sunacak.
Eğer Eviation Alice, ‘Dünyanın ilk elektrikli ticari yolcu uçağı’ olarak envanterlere girerse dünyada yaklaşık 170 şirketin elektrikli uçak üretim projeleri de daha önem kazanacak, bu alanda hızlı gelişmelerle birlikte rekabet de yoğunlaşacaktır.
Elektrikli İHA Eviation ORCA
Eviation Alice ile birlikte havacılık sektörü kaynaklı %2 oranındaki karbon salınımı, kirlilik de büyük ölçüde azalmaya başlayacak. Elektrikli bölgesel uçağın daha uzun menzilli farklı modelleri üzerinde de çalışılıyor. Ancak Alice birlikte tanıtımı yapılan, görev hazır noktasına yaklaşmış bir de ‘Eviation Orca’ isimli İnsansız Hava Aracı (İHA) modeli bulunuyor.
Tamamen elektrikli motorla çalışan, Alice ile aynı aerodinamik yapıya sahip Orca İHA, 30 bin feette, 50 kg faydalı yük taşıyabilecek. Otomatik kalkış / iniş yapabilecek. Orca’nın gövde uzunluğu 3 metre, kanat açıklığı ise 4.5 metre olarak tasarlanmış. Kalkış ağırlığı 350 kg. Motor Gücü en yüksek 68kW, seyir esnasında ise 12kW olacak.
Görüldüğü gibi bir platform araç geliştirildiği zaman devamı geliyor. Umarım Türkiye’de elektrikli motor çağının başında bu işe soyunanlar olur, batarya konusunda da ülkemizden de patentler ortaya konur.
Eviation Alice’in teknik özellikleri
Kapasitesi: 9 yolcu / 2 pilot
Kabin Durumu: Basınçlı
Seyir irtifası: 10,000 feet
Seyir Hızı: 480 km/saat (260 knots)
Menzil: 1.046 km (650 miles)
Enerji Paketi: Li-lon – 900 kWh
Uçağın Çıkabileceği Yükseklik: 30,000 feet
Ulaşabileceği Maksimum Hız: 629 km/saat (340 knots)
Uçağın Uzunluğu: 12.2 m
Kanat Açıklığı: 16.12 m
Kalkış Ağırlığı (MTOW): 6,350 kg
Motor Gücü: 3X260 kW
HABER TÜRK Güntay ŞİMŞEK 23ç06.2019
