Problem çözmek ve tasarlamak yaşamın her alanında farklı biçimlerde bilerek ya da bilmeyerek yaptığımız bir eylem. Örneğin bugün ne giyeceğimize karar vermek, annemizin elindeki malzemelerle hangi yemeği yapacağına karar vermesi, bir ressamın yeni tablosuna başlaması veya bir mühendisin uçak kanadının aerodinamik performansını artırmaya çalışması, yeni bir yazılım geliştirmek gibi sayısını artırabileceğimiz örnekler birer problem çözme eylemi. Peki, tasarım ne demek? Her çözdüğümüz problem birer tasarım olarak düşünülebilir mi?
Tasarlama insanın ileri düzey düşünme eylemlerinden biri olarak tanımlanır. Tasarlamak sadece bir problem çözmek değil; problemi yaratıcı, yenilikçi ve kimsenin göremediği bir yoldan çözmektir. Tasarlamak için tasarımcının “bilgili” olması gerekir. Peki, “bilgili tasarımcı” her şeyi bilen kişi midir? Günümüzde her türlü bilgiye farenin bir tık uzağında olduğumuza göre acaba kendimize bilgili diyebilir miyiz? Bu soruların cevabı: “Hayır”. Bugün öğrenmek, sorgulamak, eleştirel düşünebilmek ve öğrendiğimiz bilgiyi doğru kullanabilmek çok önemli. Her şeyi bilmek mümkün değil ancak farklı alanlarda bilgi sahibi olanların bir araya gelerek takım çalışması yapması, bilgilerini bir potada eriterek çok daha geniş bir bakış açısı ile yenilikçi, yaratıcı çözümler bulması mümkün. ODTÜ Tasarım Fabrikası işte tam bu amaçla kurulmuş bir merkez. Fabrikamız Stanford ve Aalto üniversitelerinin öncülüğünde kurulan Küresel Tasarım Örgütleri Ağı’nda ülkemizi temsil ediyor.
Küresel Tasarım Örgütleri Ağı
ODTÜ Tasarım Fabrikası’nda farklı alanlardan akademisyeneler, öğrenciler bir araya geliyor ve fabrikaya getirilen farklı sorunlar için projeler tasarlıyor.
Otomotiv, savunma sanayii, beyaz eşya, havacılık, uzay vb. büyük endüstri kuruluşları, enerji şirketleri, KOBİ’ler (küçük ve orta büyüklükteki işletmeler), sivil toplum örgütleri, hastaneler ya da yaptığı işte farklılık yaratmak isteyen herhangi bir üniversite dışı paydaşın getirdiği bu sorular ODTÜ Tasarım Fabrikası’nda ele alınıyor. Her projede farklı alanlardan akademisyenler, öğrenciler ve problemin sahibi olan dış paydaştan bir ya da iki temsilci ile kurulan takımlar ortalama 12 hafta birlikte çalışıyor.
Disiplinlerarası Tasarım Stüdyosu’nda detaylı tasarım aşaması için çalışmalar devam ediyor.
Fabrikaya getirilen her problem takımlar tarafından altı aşamada ele alınıyor: anlama, gözlemleme, bakış açısı geliştirme, fikir geliştirme, model geliştirme ve test etme. Bu çalışma biçimine “tasarım odaklı düşünme” diyoruz. İlk aşama çok önemli. Bu aşamada bize getirilen problemi yeniden ve farklı bilgi, gözlem ve deneyimlerimizle yani bir disiplinler arası bakış açısı ile takım olarak yeniden tanımlıyoruz. Tanımlarken “Bu problemi kim veya kimler için ya da ne için çözmemiz gerekiyor?” sorusunu soruyoruz. Takım olarak problemi yerinde görüyor, anlamaya çalışıyor ve empati kuruyoruz. Bu aşamadan sonra problemin çözümü için çok sayıda fikir ortaya atıyoruz. Biliyoruz ki tasarım aşamasında her fikir değerli ve başlangıçta çok gerçekçi görünmeyen bir fikir bize yepyeni bir çözüm için yol gösterebilir. Bu yüzden tüm fikirleri hiçbir önyargı olmadan, iyi veya kötü diye nitelemeden dikkatle değerlendiriyor ve ardından ortak karar verdiğimiz çözüm için çalışmaya başlıyoruz.
Fikirlerimizi tasarıma dönüştürürken çok fazla üretim yapıyoruz, fabrikamızda bulunan tüm üretim araçlarını, elektrik elektronik laboratuvarımızı, atölyemizi kullanarak, yazılımlarını geliştirerek modeller üretiyoruz. Modeller bizler için çok öğretici; öğrenme ve anlamada deneyimin ve gözlemin önemini biliyoruz. Tasarımın ilk aşamalarından başlayarak ürettiğimiz modelleri sahada test ediyoruz, fikrimizin işe yarayıp yaramadığını yerinde gözlemliyor ve bu gözlemlerden öğrendiklerimizi tasarımımızı geliştirmek için kullanıyoruz.
Disiplinlerarası Tasarım Stüdyosu’nda final tasarım sunumları yapılıyor.
Tüm bu süreçte farklı bilgileri ve uzmanlıkları olan bir takımın nasıl farklı çözümler üretebildiğini görüyoruz. Birbirimizden bir şeyler öğreniyor ve böylece kendi uzmanlık alanımıza da farklı bir pencereden bakmaya başlıyoruz. ODTÜ Tasarım Fabrikası’ndaki akademisyenler, öğrenciler, uzmanlar ve fabrikamıza problemleri ile konuk olan herkes, sadece farklı bir tasarım süreci değil, farklı bir çalışma anlayışını da deneyimliyor ve her fikrin anlamlı yönetilirse, iyi bir takım çalışması ile bir projeye dönüşebileceğini görüyor.
Prof. Dr. Arzu Gönenç Sorguç
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü
Tasarım Fabrikası Direktörü
http://bilimgenc.tubitak.gov.tr 29.09.2018
