Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Edhem Eldem, Fransa’nın prestijli kurumlarından Collège de France’da Uluslararası Türk ve Osmanlı Tarihi Kürsüsü’ne seçildi. Bu görev kapsamında beş yıl süreyle konferanslar verecek ve araştırma yapacak.
1530’da Fransa Kralı I. François tarafından kurulan Collège de France, tarihte pek benzeri olmayan eğitim ve araştırma yaklaşımıyla akademik çevrelerde ayrıcalıklı bir konuma sahip. “Bilimi yapılırken öğretmek” ilkesine dayanan bu kurum, gerçek manada öğrencileri bulunmayan, alanlarında üstün başarı elde etmiş kişilerin araştırmalarına devam ederken birikim ve çalışmalarını kamuya açık konferanslarla geniş bir kitleyle paylaşmalarına imkân veren bir kurum.
Collège de France’ın kürsüleri, sosyal, beşeri ve temel bilimleri kapsıyor. Matematik ve sayısal bilimler (4 kürsü), Fizik ve Kimya (8 kürsü), Yaşam Bilimleri (9 kürsü), Beşeri Bilimler (10 kürsü), Tarih ve Edebiyat (11 kürsü) başlıkları altında toplanan bu kürsüler, “Veriler Bilimi”, “İstatistiki Fizik”, “Biyolojik Süreçler Kimyası”, “İklim ve Okyanus Evrimi”, “Bilginin Metafiziği ve Felsefesi”, “Çin’in Entelektüel Tarihi” veya “Modern ve Çağdaş Fransız Edebiyatı” gibi başlıklar taşıyabiliyor. Kurumun bir özelliği de, bu kürsülerin kalıcı olmayıp sahiplerinin görev süresiyle sınırlı olması.
Collège de France’ın kürsüleri üçe ayrılıyor: Sahibinin emekliliğiyle sınırlı kürsüler, beş senelik uluslararası kürsüler ve bir senelik kürsüler. Türkiye’den şimdiye kadar İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Celal Şengör, 2004/2005 yılında Tektonik konusunda bir yıllık bir kürsüye davet edildi. Edhem Eldem’in Türkiye’den ilk defa olarak seçildiği beş yıllık uluslararası kürsüler, Collège de France’a uzun süreli kazandırılmak istenen fakat Fransa dışında bulunan kendi kurumlarını terk etmek istemeyen bilim insanları için ihdas edilmiş durumda. Bugün Collège de France’da 42 sabit, 6 uluslararası ve 3 de yıllık kürsü bulunuyor. (https://www.college-de-france.fr/site/institution/index.htm; https://www.college-de-france.fr/site/en-institution/index.htm)
Neredeyse beş yüzyıllık bir geçmişe sahip bir kurumun tarihinde iz bırakmış kişileri saymak ise imkânsız. Yakın geçmişten birkaç örnek vermek gerekirse Raymond Aron, Roland Barthes, Pierre Bourdieu, Henri Bergson, Georges Dumézil, Michel Foucault gibi isimler sayılabilir. Osmanlı ve Türk tarihi konusunda bundan önceki kürsüyü ise 2013 yılında hayatını kaybeden Gilles Veinstein 1999 ile 2011 yılları arasında devam ettirmiş.
Collège de France Profesörler Kurulu tarafından ihdas edilen Uluslararası Türk ve Osmanlı Tarihi Kürsüsü’ne seçilen Prof. Dr. Edhem Eldem, beş yıl süreyle çeşitli konferanslar ve araştırmalarla bu kürsüyü devam ettirecek. Prof. Dr. Edhem Eldem, 21 Aralık 2017 günündeki açılış konferansından sonra Ocak ve Şubat 2018 aylarında Collège de France’da “Batı’nın karşısında Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye” konulu konferans dizisine başlayacak. (https://www.college-de-france.fr/site/edhem-eldem/index.htm; https://www.college-de-france.fr/site/en-edhem-eldem/index.htm)
Kurumun bugün mevcut altı uluslararası kürsüsünden birinin sahibi olan Prof. Dr. Edhem Eldem, dünyanın müstesna eğitim ve araştırma kurumlarından birine seçilmiş olmayı ‘’büyük bir onur’’ olarak niteleyerek Collège de France’a seçilme süreci hakkında şu bilgileri verdi:
“Kamuya açık bir tür akademi ile araştırma merkezi karışımı ilginç bir kurum olan Collège de France’a seçilmiş olmak tabii ki büyük bir onur. Kurumun şu anki yapısı ve kürsü dağılımına bakıldığında, beni ilgilendiren ve işbirliği imkânı bulunan birçok alan mevcut: Çağdaş Arap Dünyası (Henry Laurens), Batı Avrupa’da İktidar Tarihi (Patrick Boucheron), Kuran Tarihi (François Déroche), İslam Öncesi Orta Asya Tarih ve Kültürleri (Frantz Grenet), İlk Modernlik Tarihi (Sanjay Subrahmanyam), Mezopotamya Medeniyeti (Dominique Charpin), Bizans Yazı Kültürü (Jean-Luc Fournet), Avrupa Sanat Kültürü Mirası Tarihi (Bénédicte Savoy)… Bunların bazıları kendi kürsümün ana temasıyla, bazıları daha dolaylı yollarla, bazıları ise çalışmalarımın önemli bir ekseni olan Osmanlı topraklarında arkeoloji ve müzecilik konusuyla bağlantılıdır.
Bu yeni kürsünün ihdasını ve benim adaylığımı teklif eden, Çağdaş Arap Dünyası kürsüsünün sahibi Henry Laurens olmuştur. 1999-2011 yılları arasında dostum ve meslektaşım Gilles Veinstein (1945-2013) “Türk ve Osmanlı Tarihi” başlıklı bir kürsünün sahibiydi. Hem onun anısına hürmeten bir tür devamlılık oluşturmak, hem kürsümün kapsamını geniş tutmak için aynı başlığı teklif etmeyi seçtim.
Önümüzdeki beş yıl boyunca, Boğaziçi’nin kış tatiline rastlayan Ocak ve Şubat aylarında benden beklenen dokuz saatlik konferans dizisini oluşturacağım. Mayıs ayında ise arkeoloji ve müzecilik konusunda bir bilimsel toplantı düzenlemeyi planlıyorum. Fakat bunun ötesinde bu görevi, hem Collège de France’ın diğer bazı kürsüler, hem Fransa’daki Türk ve Osmanlı araştırmaları, hem Boğaziçi’ndeki mevcut yapı arasında ortak bir dinamik yaratmanın fırsatı olarak görüyorum’’.
http://boun.edu.tr 31.10.2017
