Bu hafta iş için Dubai’deydim. Teknoloji girişimleri, yatırımcılar ve önemli ekosistem oyuncuları ile konuşup, birçoğunu yakından tanıma fırsatım oldu.
Dünya Bankası 2016 raporuna göre, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), iş yapma kolaylığı global endeksinde 31. sırada. Merak edenler için biz 79. sıradayız. Birçok kategoride ilk 10’da yer almayı hedefleyen BAE, 2021’e kadar girişimcilik hedeflerini yakalamak için çalışıyor.
Son yıllarda, dünya petrol rezervlerinin yüzde 60’ından fazlasını bulunduran bölge, petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle ekonomik olarak risk altına girdi. Bu sebeple dünyanın en hızlı büyüyen beş metropolitanından biri olan Dubai, ekonomisini çeşitlendirmek için dünya çapında bir teknoloji merkezi olmak için çalışıyor.
Girişimcilik ve KültürKamuoyuna açıklanan rakamlara göre, geçtiğimiz yıl Orta Doğu bölgesinde yapılan teknoloji yatırımlarının toplamı 3 milyar doların üzerinde. Yine merak edenler için Türkiye’de bu rakam geçen sene 70 milyon dolardı.
Büyük ölçüde ülkeye dışarıdan gelenlerin ilgisinden kaynaklanan bu değişimin en çarpıcı örnekleri arasında şunlar yer alıyor:
– Mart ayında Amazon.com, yerlileri şok ederek Dubai merkezli bir e-ticaret platformu olan Souq.com’u 580 milyon $ karşılığında satın aldı.
– Bölgenin BiTaksi’si, Uber’i olan ve Türkiye’de de bulunan Careem son yatırım turunda Orta Doğu’nun tek Unicorn’u -yani 1 milyar dolar değerlemeyi aşan girişimi- oldu. Daimler AG ve Suudi milyarder Prens Alwaleed bin Talal’dan destek aldı.
Başarı hikayeleri bölgede insanları uyandırmış ve ilgiyi arttırmış durumda. Bunlar ekosistemde zincirleme etki yaratıp, daha çok yatırım ve yeteneğin pompalanmasını sağlıyor. Muhteşem bir kariyere sahip olan Amira Rashad gibi, Yahoo ve Facebook’daki kariyerini bırakıp girişimci olan insanların sayısı artıyor. Ailesi ve arkadaşları, O’nun deli olduğunu düşünmesine rağmen, bunu çok büyük fırsat olarak görüyor.
YatırımcılarBaşarı hikayelerinden sonra yatırımcıların arasına şimdi de Körfez’in en zengin ve varlıklı aileleri ve büyük şirketleri de katıldı. Tohum aşamasından büyüme aşamasına, önemli melek ve girişim sermayesi yatırımları artıyor.
Özellikle bazı girişim sermayeleri erken aşama ürün geliştirmek için yatırım yaptıkları tohum yatırımlarına odaklanıyor. Bunlardan bazıları; – Orta Doğu’nun en büyük medya şirketi MBC Grup’un yatırım kolu olan ve telekom, medya ve teknoloji yatırımı yapan MBC Ventures. – Bir diğer örnek ise hem hızlandırma programı hem de sonrasında yatırım yapan TURN8.
Birleşik Arap Emirliklerin’de birçok girişim sermayesi aslında ürünün pilot aşamasında müşteride test edildiği erken aşama yatırıma odaklanmış durumda. En belirginlerinden biri aslında girişimci olan Dany Farha’nın kurduğu Beco Capital olarak gösterilebilir.
Büyüme aşamasındaki girişim sermayelerine bakınca ise benim de daha önce ortak yatırım yaptığım ve Türkiye’de Kapgel, Modanisa ve Insider gibi önemli yatırımları olan Wamda Capital öne çıkıyor. Lojistik ve kargo devi Aramex’in kurucusu olan Fadi Ghandour’un fonu 75 milyon dolar yönetiyor. Bu aşamada dikkat çeken diğer bir şirket ise Orta Doğu’nun 10 milyar dolarlık ünlü fonu Abraaj’ın da ileri seviyelerde yatırım yapmaya başlamış olması.
Diğer farklı bir finansman ise KOBİ finansmanı. Belki de devletin en güzel çalışmalarından biri geçen sene yaptıkları detaylı araştırma sonuncunda fark ettikleri KOBİ finansman problemi. Dubai yaşam maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle operasyon maliyetleri çok yüksek olan bir yer. Bu da KOBİ’lerin stratejik konular yerine operasyona yatırımı harcamasına sebep oluyor. Bunun için özel KOBİ finansman paketleri yaratarak önemli yol kat etmişler.
Orta Doğu’nun, Türkiye’den beklide en önemli farkı ilerleyen finansman seviyelerinde para çok bol. Ancak erken aşamada her iki ekosisteminde problemi aynı. Akıllı para dediğimiz erken aşama yatırım seviyesi çok boş. Kısaca yeteri kadar melek yatırımcı ve erken aşama VC yok.
Pazar ve Yetenek
Dubai ile Türkiye’yi, karşılaştırdığımda aslında en önemli konulardan biri erişilebilen Pazar büyüklüğü. Dubai sadece 3 milyon iken, Arapça konuşan ve ulaşabilecekleri orta doğu pazarını 380 milyon olarak tanımlıyorlar. Bunların içinde ilk hedeflenen yüksek geliri ile Suudi Arabistan ve yüksek nüfusu ile Mısır. Ancak tek tek bakıldığından Türkiye bu pazarların hepsinden daha büyük ve değerli.
Dubai ile rakip olduğumuz başka bir konu ise yetenek. Tanıştığım girişimlerde en önemli ve kilit pozisyonlarda Türkler mevcut. Kesinlikle yetenek problemi çekiyorlar ve Türkiye’den önemli bir kaynak sağlıyorlar. Orta Doğu’da genelde ekosistemimiz daha ileri görülüyor.
Bugün yazımı Dubai’de girişimci olan Amira Rashad’ın sözleri ile bitirmek istiyorum: “Benzeri görülmemiş sayıda yüksek kalitede yatırımcı, güçlü ve daha yapılandırılmış hükümet desteği ve gittikçe nitelikli ve çeşitli kurucu ekipler oldukça, BAE’deki girişimciliğin yükselişi hayal değil gerçek.”
2017 yılının BAE ekosistemi için dönüm noktası olacağını düşünüyor. Darısı güçlü olan yönlerimiz olan pazar ve yeteneklerimizi kullanarak bizim başımıza!
