Mühendislerin sıfırdan seri üretim için sivil amaçlı bir turboprop motoru tasarladıkları tarihte insanlık henüz aya ayak basmamıştı. Jet motorlarının aksine küçük ticari uçaklarda ve kişiye ait özel uçaklarda kullanılan turboprop motorlar, sınırlı alanlarda kullanılmasına rağmen milyarlarca dolar değerinde bir pazar teşkil ediyor.
GE Havacılık çalışanlarının geliştirdiği Advanced Turboprop (ATP) adı verilen motor, tarihte bileşenlerinin büyük bir kısmının 3 boyutlu yazıcıların da yer aldığı katmanlı imalat yöntemleriyle üretildiği ilk ticari uçak motoru olacak. Motorun en önemli özelliği; motorun tasarımcıları, motordaki 855 ayrı parçayı 12’ye kadar düşürmeyi başardı. Bu sayede motorun üçte birinden fazlası 3 boyutlu yazıcılarla üretiliyor.
ATP üzerinde çalışan mühendisler, motoru bu yılın ilerleyen dönemlerinde Prag, Çek Cumhuriyeti‘nde bulunan özel bir test hücresinde ilk kez kullanmayı planlıyor. İlk test uçuşunun 2018’in sonunda olması, üretimin de 2020’de başlaması bekleniyor.
Katmanlı imalat tekniği, GE ekibinin ATP’yi rekor sürede bir fikirden, çalışan bir makineye dönüştürmesine olanak sağladı. GE Havacılık’ın ATP Programı Direktörü olan Gordie Follin, 2015 yılında duyurulan ATP ile ilgili olarak “Önceden hayal olan ATP, yalnızca iki yıl içinde gerçeğe dönüşecek” diyor. Çalışan bir motor elde etmek için normal sürenin genellikle bunun iki katı olduğunu ve bir motor geliştirmenin 10 yıl kadar sürebildiğini belirtiyor.
ATP, Cessna’nın yeni tek motorlu, 10 kişilik özel uçağı olan Denali’de kullanılacak
Genel anlamda 3 boyutlu üretim çalışmaları, ATP motorunun nihai ağırlığını azaltarak da avantaj sağlıyor. Motor %5 oranında hafif oluyor, diğer bir deyişle, uçak aynı hıza ulaşmak için daha az yakıt kullanıyor. Tasarım değişiklikleri, ATP’nin rakiplerine göre %20 oranında daha az yakıt tüketmesini ve %10 oranında daha fazla güç üretmesini sağlayacak.
Motorun %35’ini teşkil eden katmanlı tasarım, daha az montajlı parçaya sahip olacağından ve dolayısıyla daha az aşınmaya yol açacağından bakım açısından da devrim yaratacak. Motorun rakiplerine kıyasla bakım aralıklarında 1.000 saat daha uzun süreyle çalışması bekleniyor. Follin konuyla ilgili şu açıklamalarda bulunuyor: “Artık geleneksel tasarım ve mühendislik süreçleri ile kısıtlanmak zorunda değiliz. 3 boyutlu yazıcılarla üretim daha önce hiç olmadığımız kadar yaratıcı olmamızı sağlıyor.”
Katmanlı imalat, tedarik zincirini yalınlaştrıyor ve gecikme olasılığını da azaltıyor. Follin sözlerini şöyle sürdürüyor: “Sağlanan bu azalmalar gerçek. Katmanlı üretim, kendi başına çok çekici bir yeni teknoloji olduğu için çok fazla çaba gerektirmiyor. Çok daha iyi olduğu her geçen gün kanıtlanan bu teknoloji, süreçte çığır açmamıza imkan veriyor.”
GE, son yıllarda 3 boyutlu üretim yetkinliklerini yoğun bir şekilde geliştirerek, bu teknolojiyi kendi faaliyetlerinde kullanılır hale getirmek için 1 milyar dolar harcadı. Şirket, geçtiğimiz yıl 3 boyutlu yazıcı üretimi yapan iki üreticiyi satın alarak 3 boyutlu yazıcılar, materyaller ve mühendislik danışmanlık hizmetleri sunan yeni iş kolu GE Additive‘i kurdu.
Katmanlı imalat sayesinde ürünler daha güçlü ve daha sağlam hale geliyor. Uçak motoru üretiminde bu yatırımlar sonuç vermeye başladı. Bir GE Havacılık ve Safran Aircraft Engines ortak girişimi olan CFM International, Airbus ve Boeing’in yeni dar gövdeli ticari uçak filolarında kullanılacak gelişmiş LEAP motorunu üretmeye başladı. Motordaki 3 boyutlu yazıcılarla üretilmiş karmaşık yakıt enjektörleri, LEAP’in yakıt tüketimi ve emisyon değerlerindeki %15’lik azalmaya katkıda bulunuyor.
HÜRRİYET 05.07.2017
