Türkiye’nin uzay ve havacılık sektöründe ihtiyaç duyduğu kurumsal yapı için uzun zamandır gündemde olan Türkiye Uzay Ajansı’nın kurulmasına ilişkin kanun tasarısı TBMM’ye sunuldu.
Türkiye Uzay Ajansı Kurulması ve Uzaya Yönelik Faaliyetlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Tasarıya göre, Türkiye’nin uzay ve havacılık teknolojilerialanında temel politika ve stratejilerinin belirlenmesi, uygulanması, dışa bağımlı olmayan rekabetçi sanayinin geliştirilmesi, toplumun refahı ve milli menfaatler doğrultusunda uzay teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanında bilimsel ve teknolojik altyapıların ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, kapasite ve yeteneklerin artırılması, kanunun amaçlarını oluşturuyor.
Bu alanlarda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlarının koordine edilmesi amacıyla, Türkiye Uzay Ajansı’nın kuruluş, görev ve yetkileri ile çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi, ülkenin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması da kanunun amaçları arasında yer alıyor.
Düzenleme, uzay ve havacılık teknolojileri alanında faaliyette bulunan kamukurum ve kuruluşları ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerini kapsayacak.
TSK, kapsam dışında olacak
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel kanunlar uyarınca yürütülen faaliyetler, bu düzenleme kapsamı dışında olacak.
Tasarıda, “Herhangi bir nesneyi uzaya fırlatma ya da fırlatma teşebbüsü, bir nesnenin uzayda seyrinin komutası veya gerekli hallerde dünyaya geri dönüşü ile ilgili herhangi bir faaliyet”, “uzay operasyonu” olarak tanımlanıyor.
Tasarıya göre, kamu tüzel kişiliğine haiz ve Başbakanlığa bağlı Türkiye Uzay Ajansı kurulacak.
Ajansın taşınır ve taşınmazları ile para, evrak, dosya ve varlıkları devlet malı hükmünde olacak, haciz ve rehin edilemeyecek. Bunlar aleyhine işlenen suçlar, devlet malı aleyhine işlenen suçlar gibi kovuşturulacak ve cezalandırılacak.
Uzay Ajansı’nın görev ve yetkileri
Tasarıda, ajansın görev ve yetkileri şu şekilde yer alıyor:
– İlgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak Uzay ve Havacılık Temel Politikasını hazırlamak ve İcra Kurulunun onayına sunmak. Bu politikalar doğrultusunda Uzay ve Havacılık Programını hazırlamak ve uygulamak.
– Uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerinde dışa bağımlılığı azaltmak.
– Uzay platformları, uzay araçları, fırlatma tesis ve sistemleri, hava araç ve sistemleri ve bunlara ait her türlü alt sistemlerin geliştirilmesi, entegrasyonu, fırlatılması, izlenmesi ve operasyonu ile ilgili faaliyetleri yürütmek.
– Deneysel amaçlı uydular, uzay ve hava araçları geliştirmek veya bunların geliştirilmesi amacıyla yerli veya yabancı tüzel kişilerle anlaşmalar yapmak, deneme izinleri vermek, uzay ve hava araçları için yeni teknolojiler geliştirmek.
– İnsanlı veya insansız uzaya erişim operasyonları yapılacak
– Bilimsel ve araştırma geliştirme amaçlı uzay operasyonları ile insanlı veya insansız uzaya erişim ve uzayın keşfine yönelik operasyonlar yapmak. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör kuruluşları tarafından uzaya gönderilecek uydu ve uzay araçlarının fırlatılmasına ve yörüngeye yerleştirilmesine ilişkin gerekli izinleri vermek ve koordinasyonu sağlamak.
– Uzay ve havacılık teknolojileri ve ilgili alanlarda bilim insanları, uzman ve araştırmacılar yetiştirilmesi amacıyla; Yüksek Öğrenim Öğrencilerine Burs, Kredi Verilmesine İlişkin Kanun hükümlerine tabi olmaksızın burs ve ödül vermek, yurt içi ve yurt dışı eğitim imkanları sağlamak, yarışmalar düzenlemek.
– Okyanuslar ve kutuplarla ilgili araştırmalar yapmak, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak gerekli hallerde buralarda geçici veya daimi araştırma merkezleri, istasyonlar kurmak/kurdurmak, ilişkili faaliyetleri yürütmek.
– Uzaktan algılama ve görüntü işleme tekniklerinin geliştirilmesi, uygulanması ile ilgili faaliyetlerde bulunmak, uzay tabanlı uzaktan algılama verilerinin kullanılmasına ilişkin düzenlemeler yapmak, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak milli güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacıyla sınırlamalar getirmek.
– Dışa bağımlı olmayan rekabetçi bir uzay ve havacılık sanayinin geliştirilmesi, toplumun refahı ve milli menfaatler doğrultusunda uzay teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanında bilimsel ve teknolojik altyapıların ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, kapasite ve yeteneklerin artırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanındaki uzmanlık ve bilgi birikiminden milli sanayinin diğer sektörlerinin de yararlanabilmesi için gerekli çalışmaları yapmak.
– Gerekli hallerde, uzay ve havacılık teknolojileri ve sistemleri alanında yurt içinde ve yurt dışında şirket kurmak, kurulu bulunan yerli ve yabancı sermayeli şirketlere ortak olmak veya şirket satın almak.
– Uluslararası uzay hukukundaki gelişmeleri izlemek ve muadil yabancı kuruluşlar ile iş birliği yapmak, uzayla ilgili bölgesel veya uluslararası oluşum ve kuruluşlara üye olmak.
Gözlemevleri kurulacak
– Astronomi ile ilgili çalışmalar yapmak, bu amaçla gözlemevleri kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek. Optik, kızılötesi, radyo teleskop ve benzeri teleskop teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak.
Tasarıya göre, Uzayve Havacılık Stratejileri İcra Kurulu kurulacak.
Kurul, Başbakanın başkanlığında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Kalkınma Bakanı, Milli Savunma Bakanı ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı’ndan oluşacak.
Başbakanca gerek görülen diğer bakanlar ile görüşülecek konuların mahiyet ve özelliğinin gerektirdiği durumlarda diğer kurum ve kuruluşların yöneticileri de kurul toplantılarına davet edilebilecek.
İcra Kurulu, Başbakanın daveti üzerine yılda en az bir defa toplanacak.
Ajans, Uzay Kurulu, Başkanlık, Bilim ve Teknoloji Yönlendirme Komitesi, Uzay Uygulamaları Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi organlarından oluşacak.
Uzay Kurulu, Ajansın karar organı olacak ve başkan dahil 7 üyesi bulunacak.
Başkan, kurula da başkanlık edecek. Başkan, Başbakan’ın teklifiyle müşterek kararla, kurulun diğer üyeleri ise Başbakan tarafından atanacak.
Başkan ve Kurul üyelerinin, yükseköğretim kurumlarının en az 4 yıllık eğitim veren fakültelerinin mühendislik, fizik, kimya, iktisat, kamu yönetimi, hukuk, maliye, astronomi, uluslararası ilişkiler lisans bölümlerinden mezun ve alanlarında en az 12 yıl deneyime sahip olması gerekecek.
Uzay Kurulu
Uzay Kurulunun görev süresi 5 yıl olacak. Kurulun görev ve yetkileri şunlar:
“Uzay ve Havacılık Temel Politikasını, İcra Kurulunun onayına sunmak üzere kabul etmek. Uzay ve Havacılık Temel Politikası doğrultusunda Uzay ve Havacılık Programını hazırlayarak Başbakanın onayına sunmak. Ajansın çalışma ilkelerini, politikalarını, uzay ve havacılık teknolojileri alanında öncelikli alanları belirlemek, bilimsel, teknolojik, hukuki ve idari alt yapı ile insan kaynağı alt yapısının oluşturulmasını sağlamak. Ajansın personel politikasını belirlemek, uygulamasını izlemek, personelin atama işlemlerini yapmak.
Başkanın teklifi üzerine merkez başkanlarını, enstitü müdürlerini, laboratuvar müdürlerini atamak, Yönlendirme Komitesi üyelerini seçmek. Ajansın faaliyetlerini yönlendirmek, denetlemek ve eşgüdümü sağlamak. Ajansın faaliyet sonuçlarını belirlenen politika, strateji ve hedefler doğrultusunda izlemek, değerlendirmek ve beklenen performansın sağlanmadığı alanlar için gerekli tedbirleri almak. Başkanlıkça hazırlanan Ajansın yıllık bütçe teklifini ve yıllık çalışma programlarını görüşerek karara bağlamak.
Gerektiğinde yabancı ülkelerde çalışma ofisleri açılmasına yönelik teklifte bulunmak, buralarda istihdam edilecek personelle ilgili hususlarda kararlar almak. Uzay ve havacılık teknoloji ve sistemleri ile ilgili her türlü tesis ve alt yapının kurulmasına, kurdurulmasına veya kiralanmasına ilişkin hususlarda karar vermek. Ajansın faaliyet alanı ile ilgili ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlara üye olması veya üyelikten ayrılması için karar vermek.
Uzay ve havacılık faaliyetleri ile ilgili olarak diğer ülkelerin mevzuat, uygulama, politika ve tedbirlerini izlemek. Ajans tarafından kurulacak veya ajansın ortak veya sahibi olduğu şirketlerin yönetim kurulları ve diğer organlarında görev alacak kişileri Başbakanın onayına sunmak. Yurt içinden ve yurt dışından yardım ile bağışları kabul etmek.”
Başkanlık
Ajansın en üst amiri olan Başkan, Ajansın genel yönetim ve temsilinden sorumlu olacak.
Başkanın görev süresi 5 yıl olacak. Süresi dolan Başkan yeniden atanabilecek. Başkanın görev ve yetkileri şöyle:
“Kurula başkanlık etmek. Kurul ile Ajans birimlerinin uyumlu, verimli, disiplinli ve düzenli bir biçimde çalışmasını koordine etmek, birimler arasında çıkabilecek görev ve yetki sorunlarını çözmek. Kurul kararlarının gereğinin yerine getirilmesini teminen gerekli işlemleri yapmak ve uygulanmasını izlemek. Birimlerden gelen önerilere son şeklini vererek Kurula sunmak. Ajansın yıllık bütçesi ile mali tablolarını, yıllık çalışma raporlarını hazırlamak ve kurula sunmak.”
Bilim ve Teknoloji Yönlendirme Komitesi
Yönlendirme Komitesi, enstitüler, araştırma merkezleri ve laboratuvarlar açısından önem gösteren bilimsel ve teknolojik konularda Kurulun karar almasına görüş ve önerileriyle yardımcı olmak üzere üniversitelerin ilgili bölümlerinden en az doktora derecesine sahip öğretim elemanları ile kamu veya özel sektörde alanında temayüz etmiş kişiler arasından seçilerek oluşturulacak.
Yönlendirme Komitesine, Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığından birer temsilci davet edilecek. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Müdürü ile Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürü Yönlendirme Komitesinin doğal üyesi olacak.
Uzay Uygulamalarını Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi
Uzay Uygulamalarını Geliştirme ve Koordinasyon Komitesi, uzay ve havacılık teknolojileri alanında kazanılan kapasite ve kabiliyetlerin sosyal refah ve ülke kalkınmasında kullanılabilmesi amacıyla ilgili bakanlıklar, kurum ve kuruluşlar arasında gerekli iş birliği, koordinasyonu sağlamak üzere Ajans Başkanı ve ikinci başkanının genel koordinesinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Dışişleri Bakanılığı, Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığından en az Müsteşar Yardımcısı düzeyinde belirlenecek birer temsilci ile Genelkurmay Başkanlığını temsilen bir temsilci, TÜBİTAK’tan en az Başkan Yardımcısı düzeyinde bir temsilci ve Meteoroloji Genel Müdüründen oluşacak.
Koordinasyon Komitesi, uzay ve havacılık teknolojileri alanında kazanılan kapasite ve kabiliyetlerin sosyal, ekonomik ve ticari uygulamalarla ülke refah ile kalkınmasında kullanılabilmesi, kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacı olan uydu ve uzay tabanlı verilerin temininde kaynak israfını önleme, farkındalık oluşturma, bilgilendirme, yönlendirme görev ve faaliyetlerinin yanında gerek her bir kurum, kuruluş veya bakanlık nezdinde bu teknolojilere dayalı uygulamaların hayata geçirilebilmesi gerekse ilgili kurum ve kuruluşlarla bakanlıklar arasında iş birliği ve koordinasyonun sağlanmasına yönelik faaliyetleri yürütecek.
Bilimsel ve idari özerklik esas olacak
Ajans bünyesinde araştırma merkezleri, enstitüler, laboratuvarlar, yer gözlem, yönetim ve kontrol merkezleri, uzay parkı, uzay bilim merkezleri, mükemmeliyet merkezi ve benzeri birimler Yönlendirme Komitesinin önerisi ile Kurulun kararı üzerine Başbakan onayı ve uydu fırlatma merkezleri ise Bakanlar Kurulu kararı ile kurulacak.
Bu birimlerin çalışma usul ve esaslarının düzenlenmesinde bilimsel ile idari özerklik esas olacak.
Ajansın gelirleri ise şunlardan oluşacak:
“Her yıl genel bütçeden aktarılan tutar, işletme ve şirketler ile diğer birimlerden aktarılan gelirler, Ajansa yapılan her türlü yardımlar ve bağışlar, Ajans tarafından yapılan yetkilendirmelere ilişkin gelirler; Ajansa ait taşınır veya taşınmazların gelirleri, Ajans dışına verilen hizmetler karşılığında Kurul tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde alınan ücretler, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün yıllık gelirlerinden o yıla ilişkin her türlü giderlerin karşılanmasından sonra kalan miktarın yüzde 20’sinin aktarılması.”
Türkiye’de, çeşitli kuruluşlarca yürütülen uzay ve havacılık faaliyetlerinin koordine edilmesi, bu faaliyetlere özel sektörün de katılımının sağlanması ve yerli, yabancı uzman personelin çalışması için hukuki altyapı oluşturulacak. Kurum, kuruluşlar, gerçek ve tüzel kişiler, uzay ve havacılık araçları ve sistemleri geliştirebilecek, kurabilecek, uzaya yönelik faaliyetlerde bulunabilecek.
TBMM Başkanlığına sunulan Türkiye Uzay Ajansı Kurulması ve Uzaya Yönelik Faaliyetlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı, uzay ve havacılık alanında etkin Ar-Ge ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinde bulunabilmesine, bu amaçla ihtiyaç duyulacak destek ve teşviklerin sağlanmasına imkan tanıyor.
Tasarıya göre, Türkiye Uzay Ajansı, görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyacağı her türlü ölçü aletleri, özel nitelikli giysi, araç, gereç, vasıta ve malzemenin yapılması, geliştirilmesi veya satın alınması, gerektiğinde kiralanması veya başka suretle temini konusunda yetkili olacak.
Ajans, kendisine verilen görevlerle ilgili yapacağı her türlü deney, test, imalat, araştırma ve inceleme faaliyetlerinde herhangi bir izne tabi tutulmayacak.
Ajans görev alanına giren konulardaki test ve deneyleri, gözetimi ve denetimi altında Türkiye’de veya bu amaçla yurt dışında kurulu tesis ve laboratuvarlarda yaptırabilecek.
Türkiye Uzay Ajansı, ülke içinde yapılan test ve deneylerin çevre ve insan sağlığına zarar vermemesi için her türlü önlemi alacak.
Ajans, görev alanına giren hususları, araştırma ve inceleme amaçlı olarak gerekli gördüğü bilgileri, mesleki ve ticari sırlara ilişkin mevzuat hükümleriyle uyumlu olarak tüm kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişilerden isteyecek. Bu şekilde sağlanan bilgilerden devlet sırrı niteliğindekilerin gizliliğine uyulacak.
Türkiye Uzay Ajansınca desteklenen projeler ile ajansın yürüttüğü dış destekli projeler için ön ödeme yapılabilecek.
Ajansın görevleriyle ilgili yaptığı faaliyetlerden elde ettiği gelirleri dolayısıyla kurumlar vergisi açısından iktisadi işletme oluşmuş sayılmayacak. Ajansa makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar, beyan edilen gelirden veya kurum kazancından indirilebilecek.
Türkiye Uzay Ajansı vergi, harç, katılma paylarından, damga, veraset, intikal ve emlak vergilerinden, her türlü dava ve icra işlemlerinde teminat yatırmadan muaf olacak. Ajansın alacakları, İcra ve İflas Kanunu’nun uygulanmasında imtiyazlı alacaklardan sayılacak.
Kurum tarafından binek araçları hariç ithal edilen veya bağış yoluyla yurt dışından edinilen her türlü araç, gereç, malzeme, makine, ürün ve bunların yedek parçalarının yurda girişi ve her türlü geçici depolama, antrepo ve ardiye ücretleri, KDV ve ÖTV hariç, gümrük vergisinden, damga vergisinden ve ücretten istisna olacak, bunlar için ithalat sınırlaması uygulanmayacak.
Ajans veya Ajansın şirketlerince yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile bilimsel ve teknolojik projelerin gerçekleştirilmesinde ortaya çıkan eser, buluş, tasarım, faydalı model ve entegre devre topoğrafyaları gibi sınai mülkiyete konu her türlü ürün üzerindeki fikri mülkiyet hakları, Ajansa ait olacak.
Türkiye Uzay Ajansı, bu haklarını bünyesinde oluşturduğu Buluşlar ve Patent Kurulunun önerisi üzerine, üniversiteler, diğer bilimsel araştırma kuruluşları, özel sektör kuruluşlarına devredebilecek, yararlanmalarına açabilecek.
Ajansın ve Ajans payının yüzde 50’nin üzerinde olması kaydıyla bağlı şirketlerinin mali açıdan denetimi, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların TBMM’ce Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde yapılacak.
Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişiminde özel sektör
Kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı olmamak kaydıyla, uzay ve havacılık araçları ve sistemleri geliştirebilecek, imal edebilecek, kurabilecek, kullanabilecek ve uzaya yönelik faaliyetlerde bulunabilecek.
Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişimi ve kullanımında özel sektörün önemi göz önünde bulundurulacak. Bakanlar Kurulu, uzay, havacılık sanayi ve ilgili sektörlerin uluslararası rekabet edebilirliğinin, teknik yeteneklerinin güçlendirilmesi amacıyla özel işletmecilerin kabiliyetleri kullanılarak ürün ve hizmetlerin sistematik bir şekilde sağlanması, uzay ve havacılık teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik araştırma ve geliştirme sonuçlarını özel sektöre transfer edebilecek, özel sektörce kullanılması ve sektöre özel girişimcilerce yapılan yatırımların kolaylaştırılması için finansal veya diğer önlemleri alacak.
Ajans, özel sektör tarafından bağımsız bir şekilde uydular geliştirmek, fırlatmak, işletmek ve benzeri kabiliyetlere sahip olmanın önemini dikkate alarak, gerekli ekipman ve teknolojiler konusunda araştırma ve geliştirme amacıyla tesisler ve yerleşkelerin kurulması, uzaya yönelik faaliyetlerin desteklenmesi, radyo frekanslarının tahsisinin sağlanması dahil olmak üzere uzayın kullanımının teşviki amacıyla gerekli her türlü önlemi alacak.
Uzay ve havacılık faaliyeti gösteren gerçek ve tüzel kişiler, faaliyetleri ve elde ettikleri yetenekleri, uzay ve havacılık politika ve stratejisinin geliştirilmesi çerçevesinde Ajansa bildirecek.
Uzaya yönelik faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, faaliyetlerinde kişi, toplum ve çevre sağlığı, güvenliğine yönelik önlem alacak.
Olağanüstü haller ile ülkenin güvenliğini ilgilendiren durumlarda, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş halinde tüm uzay sistemleri, ilgili mevzuatı çerçevesinde milli güvenlik ve milli savunma amaçları doğrultusunda kullanılacak.
TSK da uydu ve uzay çalışmaları yürütecek
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ihtiyaç duyduğu uydu ve uzay kabiliyetlerini kazanmaya yönelik olarak Ar-Ge, projelendirme, üretim, entegrasyon ve tedarik faaliyetlerini yürütebilecek, personel yetiştirebilecek, uzay sistemlerine sahip olabilecek.
Ajans, uzay ve havacılık temel politikası ve programının hazırlanmasında TSK’nın ihtiyaçlarını da dikkate alacak şekilde koordinasyonu sağlayacak.
Uzay ve havacılık teknolojileriyle ilgili kritik milli teknolojilerin yabancı bir kuruluş, firma ya da yabancı ortaklı bir firmayla paylaşılması, satılması ve devredilmesi konuları, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli belirlenecek.
Uzay çöpü riski
Ajans, bir uzay nesnesini fırlatma, komuta etme, fırlatılan uzay nesnesinin komutasını devralma veya bu nesnenin dünyaya geri dönüşünü gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerle ilgili başvuru sahibinin belirli bir zaman diliminde etik, finansal ve profesyonel garantileri sağladığını onaylayan, bildirilen sistem ve prosedürlerin ortaya konan teknik düzenlemelere uygunluğunu tasdikleyen lisanslar verebilecek. Ajans tarafından verilecek lisanslar belli operasyonlar için yetkilendirmelere eşdeğer olabilecek.
Türkiye Uzay Ajansı, yetkilendirmelerde kişi ve mülk güvenliği, çevrenin ve genel sağlığın korunması, uzay çöpü ile ilgili risklerin sınırlandırılması, milli güvenliğin korunması ve Türkiye’nin uluslararası taahhütlerine saygılı davranılmasını güvence altına almak amacıyla yükümlülük ve sınırlamalar getirebilecek.
Bir nesneyi, Türkiye’den veya Türk yargısına tabi tesisler ya da araçlardan uzaya fırlatmayı veya uzaydan geri döndürmeyi planlayan uyruğu ne olursa olsun tüm işletmeciler, uzaya fırlatma hizmetlerini sağlamayı ya da bir nesnenin uzayda seyrini komuta etmeyi planlayan Türkiye Cumhuriyeti tabiyetinde bulunan gerçek ya da merkezi Türkiye’de bulunan tüzel kişiler, ajansça verilen yetki belgesine sahip olmaksızın faaliyette bulunamayacaklar.
Milli güvenlik açısından tehlike doğurabilecek veya Türkiye’nin uluslararası taahhütlerine aykırı nitelikteki operasyonlara ve sistemlere izin verilmeyecek.
Birincil uzay tabanlı veri işletmecileri, faaliyetlerine başlamadan önce Ajansa bildirecek.
Ajans, yetkilendirmelere uyulup uyulmadığını ve yetki veya lisans sahibinin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini her zaman denetleyebilecek. Ajans, aykırılığı tespit ederse, bunun niteliğine göre idari yaptırım uygulayacak.
Yetkilendirmeler, yetki sahibinin yükümlülüklerini ihlal etmesi ya da yetkilendirmenin milli güvenliği veya Türkiye’nin uluslararası taahhütleri açısından saygınlığını tehlikeye atma riski oluşturması halinde Ajans tarafından askıya alınabilecek veya iptal edilebilecek.
Ajans uzay ve havacılık teknolojileri alanında yenilik ve tasarım faaliyetleri dahil olmak üzere araştırma ve geliştirme ile ürün geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla yıllık olarak veya yıllara sari olabilecek şekilde destek programları uygulayabilecek. Uygulanacak desteğin miktarları ile yararlanma usul ve esasları Uzay Kurulu kararıyla belirlenecek.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı nezdinde oluşturulan kaynağın yüzde 20’si, Ajans tarafından havacılık ve uzay teknolojileri alanında kullanılmak üzere, Başbakanın onayı ile her yıl ocak ayının son gününe kadar Ajans hesaplarına aktarılacak.
Ajans, faaliyetlerinin yerine getirilmesinde veya bu amaçla ilişki içinde bulunduğu gerçek ve tüzel kişilere sözleşmeye tabi olarak iş vermesi durumunda, karşılaşılabilecek zararları ve riskleri telafi etmek veya ettirmek için sigorta yaptırabilecek veya teminat isteyebilecek.
Türkiye Uzay Ajansı deneysel bir hava veya uzay aracı ya da hava veya uzay aracı için yeni bir teknoloji veya prototip geliştirilmesi amacıyla yapacağı anlaşmalar çerçevesinde geliştirilen veya kullanılan deneysel hava veya uzay aracının geliştiricisine, sorumluluk sigortası veya teminat sağlayabilecek.
Ajans, uzay operasyonları veya uzay aracının dünyaya geri dönüşü gibi faaliyetler sonucunda ölüm, fiziksel yaralanma, mülke zarar gelmesi ya da mülkün tamamen kaybedilmesi nedeniyle üçüncü kişiler tarafından yapılan taleplerin tamamının ya da bir kısmının karşılanması için herhangi bir uzay aracının kullanıcısına sorumluluk sigortası sağlayabilecek.
İhtisas bölgeleri kurulabilecek
Ajans veya özel sektör ya da ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından uydu, uzay ve havacılık teknolojisi ile sistemlerinin geliştirilmesi ve üretilmesi amacıyla kurulan montaj, entegrasyon ve test merkezleri, laboratuvarlar, araştırma merkezleri, enstitüler, uçuş pistleri, test alanları, fırlatma rampa ve üsleri ve benzeri altyapı ve tesislerin veya aynı amaçla oluşturulan Ar-Ge merkezleri, kuluçka merkezleri ve benzeri araştırma altyapıları ile uzay ve havacılık teknolojileri ekosistemine dahil şirketler ile kişi ve kuruluşların yer alacağı ihtisas bölgeleri kurulabilecek. İhtisas bölgeleri, Ajansın teklifi ve icra kurulunun onayı üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla kurulacak.
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun destek, teşvik, muafiyet ve istisnalara ilişkin hükümleri, bu kanun kapsamında kurulan ihtisas bölgeleri yönetici şirketleri, bu bölgelerde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile bu bölgelerde çalışan araştırmacı, yazılımcı, tasarımcı, Ar-Ge ve destek personeli ile Ajans bünyesinde yer alan araştırma merkezleri, fırlatma merkezleri, gözlem yönetim ve kontrol merkezleri, test merkezleri, mükemmeliyet merkezleri, laboratuvarlar ve araştırma enstitülerinde iş mevzuatına tabi olarak çalışan araştırmacı, yazılımcı, tasarımcı, Ar-Ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri bakımından da uygulanacak. Bu teşvikten yararlanacak olan destek personeli sayısı araştırmacı, yazılımcı, tasarımcı ve Ar-Ge personeli sayısının yüzde 10’unu aşamayacak.
Ajans, ihtisas bölgelerinin yönetimi, ortak ihtiyaçlarının temini, ihtisas bölgesine ilişkin diğer iş ve hizmetlerin yerine getirilmesi gibi hususları, kuruluşunda ihtisas bölgelerinde faaliyet gösteren şirketler ile kişi ve kuruluşların da ortak olarak yer alacağı yönetici şirketler eliyle yürütebilecek.
İhtisas bölgelerine tahsis edilecek alanlar
İhtisas bölgelerindeki planlama sürecinde imar planları ve değişiklikleri ile uygulama imar planları ve değişiklikleri Ajans tarafından hazırlanacak veya hazırlattırılacak ve Başbakan tarafından onaylanarak yürürlüğe girecek.
İhtisas bölgesi ilan edilen alanlarda yer alan Hazineye ait arazi ve diğer taşınmazlarla devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler, Ajansın başvurusuüzerine Maliye Bakanlığınca bedelsiz olarak Ajansa tahsis edilecek. İhtisas bölgesi içerisinde yeralan mera, yaylak ve kışlak gibi orta mallarının vasıfları, Mera Kanunu hükümlerine bağlı kalmaksızın Başbakan onayıyla resen kaldırılacak ve bu taşınmazlar Hazine adına tescil edilecek. İhtisas bölgelerinde ihtiyaç duyulan diğer arazilerKamulaştırma Kanunu hükümlerine göre Ajans tarafındankamulaştırılabilecek.
İhtisas bölgesi alanları içinde yer alan diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait arazi ve taşınmazlar bu kurum ve kuruluşların onayı üzerine mülkiyeti ilgili kurum ve kuruluşlarda kalmak kaydıyla Ajansa tahsis edilebilecek.
Ajans yurt içi ve yurt dışında şirket kurabilecek
Ajans, faaliyetleri açısından gerek görülmesi hallerinde uzay ve havacılık teknolojileri ile sistemleri alanında kurulun önerisi ve İcra Kurulu kararıyla yurt içinde ve yurt dışında özel hukuk hükümlerine tabi şirket kurabilecek, satın alabilecek, kurulu bulunan şirketlere ortak olabilecek, sahip olduğu şirketleri veya hisselerini devredebilecek.
Türkiye Uzay Ajansı, görev alanına giren her türlü tesisin yapımı, geliştirilmesi,çevresinin korunması ve düzenlenmesi veya tesislerin yapımı için gerekli arazi, binalı ve binasız taşınmazlar ile görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyacağı diğer taşınmazları Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde kamulaştırabilecek.
Ajans, istişare kurulları oluşturabilecek
Ajans, kamu kurum ve kuruluşları ile yapacağı protokollerle bu kurum ve kuruluşlara ait araç, gereç, ekipman ve tesisleri kullanabilecek.
Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile mahalli idareler hizmetlerinin, ekipmanlarının, personelinin ve tesislerinin kullanımı konusunda başka hiçbir kanuni hükmetabi olmaksızın Ajansla iş birliği yapmaya, havacılık ve uzay araçlarını, fiili kullanımlarındaki teçhizat ve ekipman dışındaki teçhizat ve ekipmanlarını karşılıksız olarak Ajansa vermeyeveya Ajanstan almaya yetkili olacak. Kamu kurum ve kuruluşlarınca sağlanan burslardan doğan mecburi hizmet yükümlülükleri; yükümlünün istemi, Ajansın talebi ve yükümlünün bağlı olduğu kurum ve kuruluşun onayıyla Ajansa devredilebilecek.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, ilgili mevzuatı çerçevesinde uydu frekans planlamasına yönelik olarak uluslararası kuruluşlarla yürüteceği çalışmaları Ajansla koordineli olarak yürütecek.
Ajans tarafından yapılacak başvuru üzerine test veya deneylerin güvenleyapılabilmesi, çevre ve insan sağlığı ile kamu güvenliğinin sağlanabilmesi için belediye veya valiliklerce her türlü kolluk önlemlerinin zamanında alınması zorunlu olacak. Ajans gerektiğinde bu konularda doğrudan İçişleri Bakanlığından yardım talep edebilecek.
Türkiye Uzay Ajansı, sektör,üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin katılımı ile oluşan ve Ajans tarafından yıllık veya periyodik planlama ve programların hazırlanmasında, stratejilerin belirlenmesinde çıktılarından faydalanılmak üzere koordinasyon ve istişare amaçlı paydaş ve sektör toplantıları düzenleyebilecek veya istişare kurulları oluşturabilecek.
Birden fazla bakanlık, kurum veya kuruluşların katılımıyla geliştirilecek veyasonuçlarından birden fazla kurum veya kuruluşun yararlanacağı ortak projeler için genel bütçeden Ajans bütçesine ödenek aktarılabilecek.
Soruşturma izni ve cezalar
Yetkilendirmeyle ilgili hükümlereuymaksızın faaliyet gösteren veya Ajans tarafından yetkilendirilmiş olmakla birlikte yetkilendirildiği hususlar dışında başka bir faaliyeti yetkisiz olarak yürüten işletmeciler hakkında Ajans tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikte belirtilen usul ve esaslarçerçevesinde 1 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanacak.
Ajansa ait herhangi bir laboratuvar, istasyon, üs ya da benzeri tesislerle bunların müştemilatının veya Ajansa ait herhangi bir hava aracı, füze, uzay aracı ve benzeri araçların, diğer mülk veya cihazlarının ya da Ajansla bir sözleşmesi bulunan yüklenicilerle bunların alt yüklenicisi gerçek ya da tüzel kişiye ait mülkler veya ekipmanların korunması ve güvenliği için Ajans tarafından yayınlanan herhangi bir düzenleme ya da talimatı kasıtlı olarak ihlal edenler Ajansın talebi üzerine bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacak.
Başkan, kurul üyeleri ile Ajans personeli, görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri veya görevleri dolayısıyla kendilerine karşı işlenen suçlar bakımından kamu görevlisi sayılacak. Soruşturma izni; başkan, kurul üyeleri ve başkan yardımcıları için Başbakan, diğer personel için başkan tarafından verilecek.
Başkan, kurul üyeleri ve Ajans personeli Ajans ile ilgili gizlilik taşıyan bilgileri görevlerinden ayrılmış olsalar bile ifşa edemeyecekler, kendilerinin veya başkalarının menfaatine kullanamayacaklar. Bu fıkra kapsamında belirtilen yükümlülük, ilgili personelin görevden ayrılmasını izleyen beş yıllık süre için geçerli olacak. Bu yükümlülüğe uymayanlar hakkında Ajansın talebi üzerine bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin günden ikibin güne kadar adli para cezası hükmolunacak.
Ajansta direktör, başkanlık müşaviri, merkez veya enstitü müdürlüğü görevlerine atanacakların, yükseköğretim kurulunca kabul edilen yurt içi ve yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun, kamu sektöründe veya özel sektörde en az 12 yıl çalışmış olmaları gerekecek. Bu süreler, yüksek lisansı bulunanlar için 10, doktora yapmış olanlar için 8 yıl olarak uygulanacak.
Ajansta uzmanlık isteyen görevlerde istihdam edilen personel, en az 4 yıllık eğitim veren yükseköğretim kurumlarından veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilen yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olmuş adaylar arasından seçilecek.
Öğretim elemanları ile diğer kamu görevlilerinden gerekli nitelikleri taşıyanlar, kendilerinin isteği veya kurumlarının muvafakatiyle ajansta istihdam edilebilecek. Bu şekilde istihdam edilenlerin kurumlarıyla ilişkileri, ajans ile yapılacak iş sözleşmesi ile son bulacak.
Yükseköğretim Kanunu’na göre, Ajansta görevlendirilenler görev süresince kadrosunda bulunduğu üniversiteden ücretli izinli sayılacak. Sorumluluk sigortasına ilişkin düzenleme kanunun yayımından iki yıl sonra yürürlüğe girecek.
Ajans bütçesinin yürürlüğe konulmasına kadar geçecek süredeihtiyaç duyulan ödenekveharcamalar, Başbakanlıkbütçesinden karşılanacak.
Kaldırılan Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğüne ait taşınır araç gereç, malzeme, demirbaşlar ile yürütülmekte olan projeler ve bunlara ilişkin sözleşmeler, her türlü hak ile yükümlülükler ile birlikte başka bir işleme gerek kalmaksızın Ajansa devredilecek. Kaldırılan Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğüne projeler için ayrılan ödeneklerden kalan tutar, aynı proje ve işlemlerde kullanılmak üzere Ajans bütçesine aktarılacak.
Kaldırılan Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü kadrolarında çalışan veya görevlendirilmiş personel, Ajans Başkanlığı ve Kurul üyeliklerine atamalar yapılarak ajansın teşkilatlanması tamamlanıncaya kadar mevcut kadro ve unvanları ile yürütülen proje, iş ve işlemlerin ile kanunla Ajansa verilmiş görevlerin ifasında istihdam edilecek.
Uzay Kurulu kararıyla kurumlarına iade edilmesine karar verilenler ise Ajans kadro ve pozisyonlarında görev yaptıkları süreler itibarıyla muadili kadro ve pozisyonlarda çalışanlara Ajans tarafından yapılan her türlü ödemelerle ilgili oluşabilecek farklara ilişkin talep ve hakları saklı kalmak kaydıyla kanunun yayımı tarihindeki mevcut kadro ve unvanları ile kurumlarına iade edilebilecek. Kurul kararıyla Ajans kadrolarında istihdamına devam edilen personel en fazla 5 yıl süreyle kurumlarından aylıksız izinli sayılacak.
Tasarıya göre, uydular ve alt yapısının işletilmesi ile ilgili hak, yetki ve yükümlülüklerin belirlenmesi amacıyla Ajans ile Türksat A.Ş. arasında bir görev sözleşmesi imzalanacak. Ajansın yetkili organlarının oluşturularak ilgili birimlerinin faaliyete geçmesini müteakip en geç bir yıl içinde görev sözleşmesi Danıştaya gönderilecek.
Tasarıya göre, ilk atanan başkanın görev süresi 6 yıl olacak. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı uhdesinde toplam 107 kadro ihdas edilecek.
YENİ ŞAFAK 24.02.2017
