0, matematiğin, mühendisliğin, yani kısacası bilimin temelini oluşturan bir rakamdır. Dünyanın en güçlü rakamı olarak kabul edilen 0’ın bu kadar önemli olmasının arkasında elbette bir şeyler var. Örneğin bu rakam, gelecek hakkında tahminler yürütmemizi sağlayan yegane rakam. Elbette bu yorumlarda bulunmak için öncelikle 0’ın tarihçesine bir bakmak lazım.
Bu rakam, eski çağlardan beri var olmuştur. Babil tabletlerinde ve Maya yazılarında karşımıza çıkan sıfır, o zamanlarda mevsimlerin süreciyle ilgili hesaplarda kullanılmış. Eski ilim insanları ise bir sayının yokluğunu belirtmek için 0’ı kullanmış. Yani bizim 101 derken 10’lar basamağında bir değer olmadığını göstermek için kullanmamız gibi.
0’ın kökeni ise Hindistan’a dayanıyor. Matematiksel kapasitesiyle normal bir rakam kabul edilmesi iki bin yıl alan 0’la ilgili Alex Bellos, Hindistan’ın bu iş için en uygun şartlara sahip olduğunu belirtiyor: “Hiçbir şeyin bir şey olduğu fikrinin onların kültüründe zaten köklü bir yeri vardı. Örneğin ‘nirvana’ bir hiçlik halidir; tüm endişe ve arzularınızdan arınmışsınızdır. Öyleyse hiçliği ifade eden bir sembol neden olmasın?” Bu sembole ise ‘şunya’ adı verildi. Şunya, kelime anlamı olarak hiç, fakat aynı zamanda sıfır anlamında da kullanılır.
0, herhangi bir basamakta hiçbir şey olmadığını göstermek için kullanılmasa da hesaplarda diğer sayılar gibi kullanılabilir. Onu toplayabilir, çıkarabilir, çarpabilirsiniz fakat iş bölmeye gelince biraz sıkıntı ortaya çıkıyor. Bu da matematikte başka bir alanın açılmasına sebep oluyor.
0, Güney Asya’dan sonra Orta Doğu’ya geçti. Burada bulunan İslam alimleri, sıfıra sahip çıkarak bugün kullandığımız Ara sayı sisteminin bir kısmını oluşturdu. 1299 yılında ise Floransa’da Arap rakamları dahil olmak üzere 0 yasaklanmıştı. Bunun sebebi ise kolayca 9’a dönüştürülüp sahtekarlıkların yapılmasına olanak sağlamasıydı. Ayrıca negatif sayılara geçit olduğu için de tehlikeli görülüyordu: Zira bu durum, borç alıp verme olgusunu meşrulaştırıyordu.
15. yüzyıla geldiğimizde sıfır ve diğer tüm Arap rakamları kabul görmeye başlamıştı. Bugün kullandığımız birçok bilimsel ve teknolojik yönteme kaynaklık eden 0 için 15. yüzyıl oldukça önemlidir.
17. yüzyıla geldiğimizde ise ünlü Fransız filozof Descartes’ın icat ettiği Kartezyen koordinat sisteminin (hani şu x ve y grafikleri var ya, onlar işte) temelini de 0 oluşturuyor. Günümüzde bilgisayar grafiklerinden mühendisliğe kadar hala bu sistemi kullanıyoruz. Rönansın, sıfırı içeren Arap sayı sistemiyle gelişmeye başladığını belirten matematik üzerine kitapları bulunan Alex Bellos, aritmetiğin siyah-beyaz olan dünyasının 0 ile muhteşem renklere büründüğünü söylüyor.
WEBTEKNO 09.12.2016
