Yaratıcılık, kısaca alışılmamış, bilinmeyen fikirler üretmek ve bunları bir ürüne dönüştürmek olarak tanımlanabilir. İnsanoğlu çok büyük bir yaratıcı potansiyele sahip. Bu potansiyeli Tony Buzan “Aklın Gücü” isimli kitabında şu şekilde açıklıyor: “Beyninizce yaratılması mümkün olan fikirlerin sayısı, bilinen evrendeki atomların sayısından daha büyüktür.”Yaratıcı düşünmenin erken yaşlardan itibaren desteklenmesi konusunda yetişkinlere çok büyük görevler düşüyor.
Aslında çocukta var olan bir yaratıcı potansiyel bulunur. Bunları resimlerinde, oyunlarında yaptıkları birçok çalışmada görürüz. Ünlü ressam Picassso bu durumu “Rafael gibi resim yapmak dört yılımı aldı, bir çocuk gibi resim yapmaksa bütün ömrümü” şeklinde ifade eder. Picasso gibi önemli bir ressamın bu ifadesi çok büyük anlamlar taşıyor.
Çocukların resimlerine baktığımızda alışılmamış, bilinmeyen ifadeler görürüz. Örneğin gökyüzüne çıkan ağaç, eflatun renkte bir güneş gibi. Oyunlarında ise nesneleri başka nesnelermiş gibi kullandıklarına tanık oluruz. Örneğin oyuncak tabağı bir direksiyon olarak kullanırlar. Ayrıca oyuncakları ile canlı nesnelermiş gibi onlarla konuşarak oynarlar. Peki yetişkinler çocukların yaratıcı becerilerini desteklemek, geliştirmek ve onların yaratıcı düşünmeyi yaşamlarının bir parçası haline getirmek için neler yapabilir?
Yaratıcı fikirler merakla ortaya çıkarlar
Öncelikle çocuğun kendisini güvende ve özgür hissetmesi önemli. Güven duygusu çocuğun değerli ve önemli olduğunu onlara yaşatacak davranışlarla oluşur. Aynı zamanda çocuk kendini ifade ederken özgür de hissetmeli. Fikirlerinin alay edilmediği, baskılanmadığı tam tersine değer verildiği ortamlarda yaratıcı fikirlerini rahat bir şekilde ifade eder. Burada koşulları oluşturmak için çocuğun ürettiği fikirleri dikkatle dinlemek ve farklı fikirler üretmesi için teşvik edici sözler ifade etmek gerekli.
Yaratıcı fikirler merakla ortaya çıkarlar. Merak duygusu teşvik edilmeli. Çocuklar normalde meraklıdır. Sorularla çevrelerindeki her şeyi anlamaya çalışırlar. Çocukların merak duyduğu konular hakkında kitaplar, dergiler almak ve okumak, çocukların düzeyine uygun hazırlanan belgeseller izletmek, onların en çok ilgi duyduğu konu olan doğa ve doğa ile ilgili müze gezilerine gitmek, buralarda gözlem yapmasını sağlamak, gördükleri hakkında konuşmak, onun merak duygusunu teşvik eder.
Çocukların hatalarını değerlendirmeleri yaratıcı düşünmenin gelişimi için önemli. Hatalarını olabildiğince kendilerinin bulup düzeltmelerini sağlayarak, yapacakları çalışmaya devam etmeleri konusunda yönlendirmek gerekli. Bu konuda Edison’un hikâyesi buna çok güzel örnek. Edison çalışmalarında binlerce hata yapmıştır. Bu kadar hata yapmasına rağmen Edison her hatanın ona birçok tecrübe kazandırdığını, bunun da keşfine ulaşmasındaki en büyük etkenlerden biri olduğunu ifade etmiştir.
Farklı deneyimler yaşamaları için sergilere, müzelere götürün
Yaratıcı düşünmeyi geliştirmek için çocuk farklı deneyimler yaşayacağı yerlere götürülebilir. Sergilere, sanat, oyuncak gibi müzelere tarihi eserlere geziler yapılabilir. Bu gezilerde çocuğun dikkatini çeken eserleri inceleyerek, bunlar hakkında konuşmak, hayal dünyalarını kullanmalarını sağlamak için bu eserlere farklı özellikler ekleme veya değiştirme etkinliği yaptırılabilir.
Aynı zamanda evde kullanmadığınız, çocuklar için güvenli olacak malzemeler de onların yaratıcı düşünmesini destekler. Mesela kutular, koliler, artık kumaşlar, iplikler, boş şişeler, yoğurt kapları, kullanılmayan kağıtlar gibi. Bu materyallerin farklı şekillerde kullanımı konusunda çocuğun fikirlerini alarak, tasarımını yapmasına yardımcı olabilirsiniz.
Bir başka çalışma olarak hikâye kitaplarını kullanabilirsiniz. Bu kitaplardaki resimleri değiştirmek veya bunlara eklemeler yapma konusunda çocukların fikir üretmesini sağlayabilirsiniz. Hikâyenin kahramanlarını, olayları değiştirerek hikâyeleri yeniden oluşturmaları için onları teşvik edebilirsiniz. Burada dikkat edeceğiniz nokta çocuk yerine fikirleri sizin oluşturmamanız, sadece sorularınızla ve yönlendirmelerinizle (neden, nasıl niçin, başka ne olabilir veya eklenebilir, ya… olsaydı gibi) onun cevaplarını dinleyin. Çocuk bu şekilde anlaşıldığını ve önemsendiğini hissedecektir. Ayrıca resim ve oyun hamurları ile tasarımlarını, hikâyelerini görsel hale getirebilirler. Legolar da çocukların yaratıcılıklarını geliştiren çok önemli oyuncaklar. Bu oyuncaklarla neler yaptıkları hakkında konuşabilirsiniz. Yeni fikirler üretmesi için sorular sorabilirsiniz.
Çocuklarınızın ürettiği fikirleri yönlendirirken kendilerine, diğer insanlara ve canlılara, doğaya yararlı olabilecek fikirler üretmeleri konusuna da zaman zaman sorular sorabilirsiniz. Bu da çocuğun içinde yaşadığı dünyanın canlı ve cansız bütün öğelerine karşı duyarlı olmasını sağlayacak.
Bu etkinlik önerilerini çocuklarınızla yaparken sizler de keyif alabilirsiniz ve çocuğunuzla kaliteli zaman geçirebilirsiniz.
HÜRRİYET Yrd.Doç. Dr. Emel TOK 20.08.2016
